Clarice Lispector ( Chechelnyk, Oekraïne 1920 - Rio de Janeiro 1977) wordt wereldwijd beschouwd als de belangrijkste Braziliaanse schrijfster van de twintigste eeuw. Brazilianen zijn trots op haar faam, maar wordt ze ook veel gelezen? In tweedehands boekenstalletjes en antiquariaten (sebo's) in Brazilië kwam ik zelden of nooit boeken van haar tegen. Maar dat kan van alles betekenen. In 2009 verscheen haar biografie Why this World, meesterlijk werk van de Nederlandse Amerikaan Benjamin Moser.
De laatste 3 maanden van 2016 was ik voor het laatst in Brazilië, in Recife, waar ik ooit woonde. Ik was benieuwd of de staat van het huis waar Clarice Lispector als meisje gewoond had (van 1925 tot 1935) nog even beroerd was als ik me herinnerde van de vorige keren. Nou het was nog een graadje erger en ik schreef er destijds dit stukje over:
"Op de hoek van de Rua do Aragão en de Travessa do Veras, maar optisch aan hetzelfde plein als waarop haar beeld staat, Praça Maciel Pinheiro, staat een huis dat het zwaar heeft, daar waar Clarice Lispector in 1925 kwam te wonen, toen het nog stevig stond, het kadaster zegt dat het huis voor het eerst in 1913 voorkomt. Als je voorlangs loopt en daarna langs de zijkant, zie je al hoe vervallen het pand is. Alles potdicht, alles verveloos, een spookhuis op de kermis die het plein is. Onzichtbaar vanaf de straat schijnt het nog veel erger te zijn: een deel van het dak is ingestort, struikgewas groeit uit de vloeren omhoog, de deuren en ramen hebben geen sloten maar tegels die de boel dichthouden.
Het huis is sinds een jaar of vijftig eigendom van de liefdadigheidsorganisatie Santa Casa de Misericórdia, een soort Leger des Heils, rond 1850 gesticht, met de bisschop van Recife-Olinda als bestuursvoorzitter. Een eerbiedwaardig en nuttig instituut, maar financieel niet in staat of bereid om het huis te restaureren.
Jaren lang was het verhuurd aan commerciële instellingen, maar toen de laatste een jaar of vijf geleden vertrok, is het met opzet leeg gelaten om makkelijker tot een besluit te komen over wat men met het pand aan moest. Voor zover ik weet waren er op dat moment nog geen uitgewerkte plannen. Al gingen de gedachten vooral uit naar het opzetten van een klein cultureel centrum.
Maar dat het niet zo, als halve ruïne verworden, kon blijven, daar was iedereen wel van overtuigd. Dat haar bed daar had gestaan was een meerwaarde, dat is ook de locatie in hartje van karakteristiek Recife (gedruis met kappers, stalletjes, kerken, barretjes en ontstellend veel pronte woninginrichters), het werd het gedroomde potentieel van een toeristisch trekpleistertje, zo dicht bij haar beeld, daar aan de overkant.
Ook de familie van Lispector dacht mee. Een achternicht, de cineaste Nicole Algranti werkte met de architect Nivaldo
Vitorini een plan uit voor de ruimte. In 2015 zegt ze tegen de nieuwssite Globo1 Pernambuco dat het plan er prachtig uitziet maar dat ze het beoogde startkapitaal van R$ 200.000 (zou eind 2016 ruim € 55.000 zijn) niet bij elkaar kunnen krijgen.
Al die jaren worstelde Santa Casa met het bezit van het pand. Om totale verpaupering tegen te gaan werd er de laatste jaren af en toe wat klein onderhoud gepleegd of de boel werd weer dichtgetimmerd en gedesinfecteerd als daklozen er een tijdje in hadden gebivakkeerd. Het werd diverse keren aangeboden aan ondernemers, maar die zagen er uiteindelijk nooit echt brood in. En het plan voor een cultureel centrum bleef ook aldoor voortsudderen.
Waar de achternicht met R$ 200.000 aan de slag scheen te kunnen, schat Santa Casa de kosten van een structurele
verbouwing op R$ 2.000.000 (in 2016 in ons geld zo’n € 556.000). Veel geld. Daarmee zijn alle bouwkundige gebreken hersteld en is er een complete restauratie uitgevoerd. En dan zouden er later nog de kosten van inrichting en exploitatie van een eventueel culturele bestemming bijkomen.
Echter, Santa Casa heeft dat geld niet; was het geld er wel dan zou het aan hun lopende sociale projecten besteed worden. En daar kan ik inkomen, gezien hun missie.
Maar waarom hebben ze dat huis dan in hemelsnaam? Als blok aan het been? Zouden ze het niet beter voor een appel en een ei kunnen verkopen en de nieuwe eigenaren plannen laten maken en die er financieel voor laten opdraaien? In deze staat is het vrijwel niks waard. De huidige kosten zouden bij verkoop vervallen en enige opbrengst voor Santa Casa is in de verste
verte niet te zien."
En dan is het 2024. De plaatselijke media melden dat het huis waar Clarice Lispector opgroeide door Casa Santa voor een periode van 25 jaar in bruikleen wordt afgestaan aan de Associação Casa Clarice Lispector en dat dit Genootschap gaat zorgen dat het huis wordt omgebouwd tot een museum gewijd aan haar leven en werk. Het pand zal volledig worden gerestaureerd met plannen om het in 2025 te openen. Of 2025 echt gehaald wordt betwijfel ik. Het museum zal een collectie van 250 items tonen, waaronder persoonlijke bezittingen, meubels en kunstwerken van de schrijfster. Naast een bibliotheek en een auditorium voor culturele evenementen, moet het een plek bieden voor dialoog en onderzoek naar haar nalatenschap. Het project wordt gefinancierd via donaties, fiscale voordelen en gemeentelijke steun. Het zal mij benieuwen of het allemaal gaat lukken, het is wel een heel ambitieus plan.
Reactie plaatsen
Reacties